SINTAX

§ 108

Li position del paroles in li frase es in general líber til un cert gradu. Ma li regulari órdine del frase-partes es:

§ 109

Li frase es maxim bon comprensibil, si omni paroles sta maxim possibil proxim li parol a quel ili relate. Pro to omni frasepartes es ínmediatmen sequet o precedet de su atributes.

Li bon patre sovente voluntarimen da bell libres a su diligent filio.

§ 110

De to seque, que li adjective o atribut adjectivic deve preceder o sequer ínmediatmen li substantive relativ. In general it precede, si it es curt o caracteristic, ma seque, si it es long o complementari.

Il prefere li delicat fructes del Sud. Ti mann, clar in su pensas e pur in su intentiones. Su patre e su matre hat fat omni arangeamentes necessi por su viage. Yo just nu recivet li maxim recent raport aproximativ pri merces, importat in nor land durante ti estive.

§ 111

Li adverbies: ne, tre, tro, solmen e anc deve sempre preceder ínmediatmen li parol concernent, che témpores composit ordinarimen li verb auxiliari; li altri adverbies posse ínmediatmen preceder o sequer li parol concernent.

Ne yo ha prendet vor libre — ma un altri person.

Yo ne ha prendet vor libre — ma yo va prender it.

Yo ha ne prendet vor libre — ma on ha dat it a me.

Yo ha prendet ne vor libre — ma un altri.

Anc yo ama vos. Yo anc ama vos. Yo ama anc vos.

§ 112

Li verbes auxiliari (anc: dever, posser, voler etc.) deve sempre preceder li participie respectivmen li infinitive ínmediatmen, o esser separat solmen per concernent adverbies.

Nor amícos hat mult laborat, ma ne posset completmen finir lor ovre. Yo deve aprender ex memorie ti paroles. Yo deve rapidmen aprender ex memorie ti paroles. Yo strax deve aprender ex memorie ti paroles.

§ 113

Negativ pronómines e adverbies recive li sens positiv solmen si ne sta ínmediatmen avan les. Li talnominat duplic negation es permisset, ma ne recomendat.

Yo videt necos. Yo ne videt necos. Yo videt ne necos, ma solmen tre poc.

§ 114

Anc in li frases relativ on usa li sam órdine del frase-partes e li indicative quam in li frases principal. Li subjuntive es usat solmen in rar casus u li distinction es important, p. ex. in juristic documentes; in cert casus on posse anc usar li optative.

Il di, que il es malad. Il pensat que yo ha venit. On esperat, que il bentost va venir. Ella questionat, pro quo yo es tam gay. Il di, que il haye amat la. Yo desira que il mey venir.

Por indicar li condition, on deve sempre usar: si.

Si ella vell har savet, quo ella save hodíe, ella vell har actet altrimen. Si yo vell esser malad, yo vell restar in hem.

Indirect frases es comensat per: ca (viceat sovente per esque).

Yo ne save, ca yo comprende vos corect. Ca il veni o ne, noi va comensar. Esque vu savet, ca il va venir? Si on vell saver, ca il veni!

Por vicear relativ frases on posse multvez usar li infinitive ínmediatmen pos li verb.

Yo crede que yo ha videt le. Yo crede har videt le. Yo crede vider le.

§ 115

Li acusativ pronómin seque ínmediatmen li verb; li dativ pronómin precede it ínmediatmen o seque li acusativ pronómin, con o sin li preposition a.

Yo videt le. Yo te dat it. Yo dat it te. Yo dat it a te.

§ 116

Li regules indicat por frases direct vale anc por frases interrogativ queles es format per esque o altri paroles interrogativ. Sin li “esque” on posse formar frases interrogativ per posir li subjecte pos li predicate, resp. pos li verb auxiliari.

Esque vu ha comprendet me? Ha vu comprendet me? Quant persones tu crede vider? Crede tu vider mult persones? Qui tu vide? Qui vide te? Posse vu audir me? Pensa vu o dormi?

§ 117

Verbes es usat maxim possibil transitivmen, personalmen e activ; ma it sempre es permisset usar un sensconform preposition.

Yo mersía vos. Ples auxiliar li povri mann. Il menaciat su ínamicos. Yo memora li cose tre bon. Il prepara un viage. Il prepara se por un viage. To il solmen imágina. Yo es conscient pri to. Yo senti dolore. Yo regreta. Yo cale, yo frige. Yo successat far it. On dansat e ludet.

Ye li impersonal verbes li pronómin it posse esser omisset, si li sens permisse to.

Yo crede que pluvia. Existe mult exceptiones. Pluvia. It pluvia. It deveni frigid (li temperatura o un cert cose).