Cosmoglotta A 48 (may 1928)

Organ mensual del Association International Cosmoglotta

Consacrat al developation, propaganda e aplication del Lingue International Auxiliari Occidental

Redaction e Administration: COSMOGLOTTA, Mauer bei Wien, Austria.

Abonnament annual: 7 ö. S = 1 doll. = 5,2 sv. fr = 4,2 RM = 33 čsl. K

Annu VII -- May 1928 -- Nr. 48 (5)

Contene:

  • Futur evolution natural in li L.I., de E. de Wahl, pg. 69.
  • Pedagogic valore de Occidental (Continuation e fine), de Dr. phil. K. Schüppel, pg. 73.
  • Finale del adjectives, de A. Z. Ramstedt, pg. 75.
  • Cronica, pg 78.
  • Noticies, pg. 82.
  • Altri «Mundlingues», de E. W., pg. 83.
  • Occidental-Servicie, pg. 84.

Futur evolution natural in li L.I.

Mult interlinguistes hant pensat atinget li final form del L.I., a quel ili ha consacrat su labor, sempre denove fa li experientie, que ili deve forjettar li amat antiqui form por un tut novi. Li max multes mem ne posse far ti sacrificie e abandona totalmen li movement. Apartmen drastic ti situation esset pos li ruina del Volapük, u del 10 -- 20.000 volapükistes, ne plu quam forsan 100 restat fidel al idé in su novi form. Li salta de Volapük a Esperanto o Neutral esset tro grand e ínacustomat. Ma plu adavan, li saltas deveni minu grand, poc a poc it es solmen passus, e in fin presc ne es plu remarcabil.

Ma li publica ne resona talmen. E por exemple nu che ruina de Ido quelc mem eminent idistes desilusionat de Ido, tamen ne posse far li passu ad Occidental, sive que ili ja es tro intoxicat per li ínnatural formes de Ido, sive ili desfide, esque nu vermen Occidental es li final form del L. I., do quant vezes ili deve ancor changear li sistema!

To es un totalmen comprensibil psicologie. Ma plu li lingue deveni minu artificial, minu arbitrari, plu stabil it deveni e tam minu coses va esser changeat in it. Ma variar e mutar se it va naturalmen, sam quam omni natural lingues nequande resta ínvariabil ma evolue constantmen. Solmen li mutationes es gradual e in normal témpores presc ne remarcabil. Ma in turbulant periodes aportant grand social mutationes anc li lingues natural comensa mutar se in plu rapid tempo. Noi omnes ha experit li quasi catastrofal changes, a queles esset submisset nor matrin lingues. Nov paroles sovente artificial havent orígine in contractiones ex pluri paroles, p. ex. tcheka, Schupo, tut nov senses de ja existent usat in un nov maniere, p. ex. poilu, sanction, ha invadet nor lingues, nov manieres de expression etc, etc. Specialmen grand ti changes esset in Russia e Germania, u li structura del vive ha cardinalmen changeat se. Ma anc li lingue del boulevardes de Paris ha talmen deviat del anteyan, que ne essente Parisan, it es presc ínpossibil leer un modern novelle frances, proque on ne comprende plu li nov parol o paralel sense del parol o mem del tot frase.

Do anc li L.I. va changear, e anc Occidental ne es li final form de un L. I., proque null lingue, solmen un mort quam latin, posse haver un final form. Ma por nos, qui nu vole fundar se sur Occidental e propagar it, it es necessi saver, quel mutationes va esser possibil in li lingue durant su natural evolution.

Ci yo deve far differentie inter 1) ínvoluntari instinctiv changes a queles omni vivent lingues es submisset, e 2) voluntari introductet conscientiosmen quam visibil ameliorationes o por escartar sentit mancas. Li unesim specie nequi time, ma just li duesim, nam til nu li mutationes in li lingues international ha esset precipue fat in ti maniere. E tamen li unesim va luder in Occidental un mult plu grand e decisiv role quam li duesim.

Li forsan max visibil e expectabil es li ortografic reforma. E on vole far it ja nu, parlante pri necessitá del tal nominat fonetic ortografie. Yo ja tant vezes ha explicat li absurditá in se self de un tal postulation, que yo ci ne va ancor un vez parlar pri it. Ma yo concede que in futur it va venir e it es tande, quande li L.I. va esser parlat partú quam duesim natural lingue, quel li infantes ja audi partú apu su propri lingue, in li strad, in li scol, forsan che mult visitatores, proque li trafic e comunication specialmen per aviatica e radio va devenir un absolut altri quam on nu mem posse imaginar. It es, un reforma ortografic va evenir tande, quande li lingue ne va esser aprendet quam extran, ma quam un del lingues quotidian, o quam in landes bilingual (con du lingues) u chascun ja del infantie parla ambi lingues. Tande li etimologic coherentie sive va esser sentit instinctivmen, sive ne esser sentit, ma li lingue parlat quam propri. E ti reform ortografic-fonetic va esser sentit necessi ne ante quam un tal va esser fat che li grand nationes. Nam si on es customat scrir li commun international paroles in egal maniere che li majorité del usantes, e to es li quar grand nationes AFDS, tande on ne senti li necessitá haver un altri ortografie in li lingue international. Ma, yo concede, un die it va venir, proque ja nu li nationalistic tendenties in li singul popules sembla voler desproximar li lingues de Europa. On posse dir que hodie it es li ultim momente trovar ancor alquicos comun e general in li europan lingues, tam long quam existe homes queles ha studiat latin, frances, angles e usa li paroles del alt spiritual cultura. Quande li Nurmi-cultura va superar li altri scientic (e nor yunité tendentia a it) tande introducter un commun L.I. va devenir sam ínpossibil quam un tal inter frances e japanes, e tande un L.I. va posser esser solmen ti del max potent, do probabilmen li lingue anglesi.

Do li reform ortografic va venir self si li extern conditiones va esser favorabil, i. e. si li L.I. es ja parlat partú quam lingue vivent, e do havente su propri fonetica e si li transscrition de ti fonetica ha evocat un nov metode che li principal popules.

Ultra ti change on va dever prender in calcul li change evocat per necessi acurtation del parla, evocat del tempo e ritme del modern vive, specialmen remarcabil in li ortografies frances e angles u mult lítteres ha devenit mut. Do on va posser expectar un abolition del final vocales e aproximation in ti relation al angles e german. Ja pro ti rason li diferentiation grammatical, reservat al final vocales in Esperanto es un medie antiprogressiv, impedient li evolution natural in li direction de plu rapid parlada.

Do in fine noi posse expectar un evolution del Occidental ad un form simil a «etem» de Yushmánov, modelles de quel on posse leer in li jurnal Kosmoglott. Probabilmen ti form va esser atinget al sam témpore con li ortografic reform. Ma hodie ti statu, quasi chinesi, por nos europanes ancor ne es usabil. Adplu it postula un absolut sintactic stabilisation del órdine del paroles, do quelc special expedient por li modulation del sense, forsan quelc special intonation, o altri medie, hodie ancor ne imaginabil. Ma just pro to un tal evolution ne posse esser fat ja nu, proque in li hodial statu li lingue vell esser tro ínclar e ínprecis, quam on posse vider, leente li textes de sr Yushmánov in Kosmoglott.

Ultra to in li témpore de introduction de un L.I. quel ancor es un lingue extran, on deve afacilar ti introduction conservante quant possibil un clar grammatic-etimologic structura. Just pro to tam bon projectes quam ti de Lott e Dr. Molenaar ne posset obtener success, e in contra just pro lor cristallin grammatic structura ha expandet se tam admirabilmen Volapük e Esperanto. Queles nu posse esser ancor li voluntari-arbitrari changes in Occidental? In li suffixes to ja es ínpossibil proque lor signification ja es stabilisat in li usu international. Do li sol dominia va esser li compensation de til nu usat paroles per altris, do un process quel existe anc in chascun lingue vivent, in introduction de nov sinonimic differenties, e elimination de ínutil tales. Probabilmen on va anc stabilisar li nu un poc fluctuant form e ortografie del paroles (p. ex. ca orthographie o ortografie etc, ca thesis, these o tese, ca applicar o aplicar) ma forsan to va esser ínpossibil, li témpore va monstrar. Quáncam p. ex. on have li obligatori acusative in Esperanto, ma quant persones usa it regularimen? Li «Arbeiter Esperantist» consacra 6 págines por explicar a su letores (laboreros german) li rect usation del acusative.

Do in general on va dever esser plu tolerant in un L.I. quam in un national, ja proque on ne have li medies exercir un dictatura lingual, quande it deveni proprietá de omni popules. E li academie futur, ancor plu quam ti de Francia va dever esser caut, ne per prescrir qualmen on deve parlar, ma registrante e expandente per radio etc li bon formes e paroles usat e introductet. E specialmen in ti relation on posse expectar un grand inrichament del lingue per nov paroles oriental venient per se self che plu intim conexe del Occidente con li antiqui oriental culturas indic e ost-asiatic. Ja li superficial conossentie ha dat nos nov conceptiones quam karma, sansara, nirvana, tao, bushido etc.

Ma omni tal gradual micri changes absolutmen ne impedi li comprension e in general on posse dir que in li form de Occidental li L.I. nu ha finalmen trovat si ne un form final, quel es ínpossibil, quam mi ha monstrat, ma un form absolut stabil, proque basat sur li fundament del comun europan sentimente cultural. Va persister oscillationes ma ne plu saltas!

E. de Wahl

Citates

[quote, Paul Mongré]


Li grandore del dangere mesura se per li absurditá del via por escapar.


[quote, Paul Mongré]


In li teatre del vive existe mult vermen tre mal plazzes. Ma li pezze ludet es bon.


Pedagogic valore de Occidental

(Continuation e fine.)

Li mund-lingue posse luder un rol in li geografic instruction, apartmen in scoles ne-romanic. Quant mult nómines propri posse eclarar li instructor e talmen crear sovente un intern vivent coherentie inter li object e un parol sin carne e sangue. To excita li interesse infantin e afacila li impression del memorativ materiale.

Quelc arbitrarimen selectet exemples mey exposir lu dit. Li Cap (promontorie) Tribulation in Australia da nos un convenient ocasion racontar li accidente del capitan Cook, surprisant li audaciosi navigator durant su mund-viage, quande il seglat along ti desert-coste. Li nómine Agulhas clarmen indica li exteriori form del max sudic punctu de Africa quam it presentat se al portugalesi decovritores.

Li insules de Cap Verde e li Sunda-insul Flores fa divinar un poc pri li paradisic clima. Li Sunda-insul Timor ha fixat li unesim traviventie quel hat ta li decovritores. Li traduction de Rhodesia resulta «land de Rhodes», li famosi anglesi rey de diamantes (cp. anc Pretoria, Columbia). In America li fantasie del scoleros es apartmen vivaci animat. Lor spiritual ocul vide li Rocky Mountains, inspirant terrore e samtemporalmen majestosi sublimitá. Li tal-nominat nave-sepultoria Sable Island memora nos pri li índescribil tormentes de sitie del ínfelici naufrageates. Vera Cruz, San Salvador pruva distinctmen qual important parte havet li catolic eclesie in li unesim aventurosi expeditiones del hispan «conquistadores».

Li simplic nómines: Costa Rica, Valparaiso, Buenos Aires, Montevideo, Selvas, raconta plu quam un bonstilisat discurs del instructor pri li geografie de Sud-America posse dar.

Ma per ti ci expositiones noi ja ínintentet e ínvoluntarimen transglissa in li region del etimologie. Per su etimologic structura Occidental factmen sta plu alt quam omni anteyan auxiliari lingues international e fa it un instrument de unic educativ valore.

Noi possede un cert quantitá de paroles ye queles inhere tant mult historic contenida que li sentiment de pietá contra nor antecessores despermisse nos mutar e translater les sin pesant motives. Ili deve restar sacrosant anc in li mundolingue. In ultra lor exterior form ne deve esser transformat pro li etimologic transparentie. Quelcvez mem li ultim es retuchandi u it ha pallet.

Qual abundantie de idés apari avan nor ánime che li patinat paroles: «imperator» o «tribun». Li expression: «renascentie» di que li antica ne morit pos li perition del «imperium romanum». Li long serie del religios paroles p. e. Vulgata, Excomunication, Transsubstantiation, Reformation, Predestination, Puritanisme, Concordat, Ultramontan monstra li firm conexe del europan historie con li religion de Cristus, quam educator a homanité. In li epoca quel porta li etiquette: «Absolutisme, Mercantilisme» es plantat li seme por li ultim du secules. Li brilliant tri-astre: «Libertá, Egalitá, Fraternitá» prelude li nov-epoca e es circumvestit per un tam solemni nimbe por omni democrat, quam li paroles: «proletariatu, expropriar» es por li socialist.

Ex li region del arte noi cita: Pietà (Michel Angelo), La Bella (Tizian), Melancholia (Dürer), (H)Eroica, Missa solemni(s), Appassionata (Beethoven), Undine (Lortzing).

Nor Occidental subtene li signification del finitiones «-o» e «-a» por marcar li sexu in mult prenómines p. e. Clara, Anna, Mario, Antonio, Portia (Shakespeare), Hugo, Cuno. Li disciples es astonat audiente que li parol «Martin» gusta alquant ye guerre malgré Sant Martin e Martin Luther e que Cristian significa nullcos altri quam «alcun qui apartene a su Salvator Jesu Cristo».

Li grammatical terminologie es specific Occidental e comun a omni popules europan. Noi vole esser mersiosi que noi ne plu besona ofertar al scoleros índigestibil parol-materiale, ma posse interpretar e regularmen derivar les tal misteriosi e esoteric términos quam p. e. nominativ, genitiv, singulare, activ, substantive, preposition, casu(s), plusquamperfect, possessiv etc. Sammen noi procede in li matematica concernente paroles quam: multiplicar, divisor, ordinate, minuend, diferential-calculada. In li instruction de fisica e chimie es valorosi li sequent etimos: static, calorie, reflector, potential, afinitá, valentie.

Ma lass nos totmen abstraer del singul aprensiv disciplines e solmen prender in calcul li general profite. Tande omni justmen judicant hom va aconosser li íncontestabil facte, que li miriades de extran paroles per Occidental deveni li spiritual proprietá del apprendentes. Li magic baston de nor lingue insoffla novi vive in tal conosset expressiones quam: spin-at, lapid-ar, inter-esse, sold-at, rehabil-it-ar, gran-at, gran-it, firma, mor-al, in-sinu-ar, loco-mot-iv-e, con-dol-ent-ie, tri-vi-al, fil-i-gran, macul-at-ur, blocc-ade.

Altri paroles queles per long circulation esset desfaciat e pallet quasi quam antiqui monetes, es denov usat pos purification e politura. On mey regardar p. e. inviar (F. envoyer), simplic (F. simple), inbarcar (to embark), ínamico (A. enemy).

Un ulterior exemple mey pruvar que li instructor posse demonstrar linguistic leges. Li mutation de parol-signification tam domina li mund-lingue Occidental, quam li organicmen crescet lingues national; nam Occidental solmen forma li natural elongation e continuation del alt-europan idiomas.

Li nascentie del articul strax fat possibil li substantivation de mult primitiv adjectives. Li psicologo vell dir que li objectes esset caracterisat secun un frappant qualitá. On posse excellentmen observar to in Occidental p. e. gener-al e li generale, sammen bocc-al, sign-al, pais-an, missiv(e), apparat, intendant.

Un altri specie de significativ mutation incontra nos p. e. in «direction», u on constata li extension del action al persones, al concretisation. In «registratura» e «comandantura» li signification del resultat change se in li loc, u li concernent action evente.

Un altri linguistic fenomen es li «assimilation» quel basa sur li fisiologie de nor organes de articulation. Anc ci Occidental livera tre instructiv materiale p. e. con-responder: corresponder, in-luminar: iluminar, ex-fortiar: efortiar, ob-posir: op-posir, ad-cessibil: accessibil, ad-fini: afini.

Ti ci allusiones e directives pri un eventual scientific explotation de Occidental per un habil instructor mey suficer tant plu que tal docentie es solmen efectuabil in medial scoles.

Ye li fine li idé veni in nor mente que hodie on audi li plende del látere del filologos que li instruction del latin in li curs del témpore es condamnat al morte. Yo crede que ti ci timore nequalmen es ínjustificat, ma it vell esser un ínpardonabil erra conjecter que it totmen desapari. Li necessitá conservar to quo es ancor efectiv del antiquitá, fortia nos serchar pri un equivalent compensa e noi trova it in Occidental.

Per it li «eterni Roma» quam un ayunat splendid avie Phenix denove leva se ex li cindre por superviver nor epoca «in multos annos».

Dr. phil. K. Schüppel.

Veritás es mult plu criticat quam menties.

O. W.

Finale del adjectives

In Esperanto e su imitationes on trova obligatori finales por li parol-classes, talmen que p. ex. omni adjectives deve finir per -a. On ha volet regardar ti arbitrari prescrite quam alquo excellent e meritosi, e attaccat per critica, on ha penat defender ti finale quam alquo natural e international. Forsan it pro to have su interesse investigar, qualmen sta li afere.

Unesimmen noi constata, que li lingues de Europa ne conosse obligatori special signes por cert parol-classes, p. ex. substantives e adjectives. Li lingue latin, quel reflecte li original statu conosse formalmen solmen «nomina», e on posse distinter un parol quam adjective solmen secun su sintactic position. Si in modern lingues adjectives sta quam substantives, ili recive articul: «tu es impertinent» (adj.), «tu es un impertinent» (subst.), o li signe de plurale: «li riches e li povres» (subst.), A. «the black people» (adj.), ma «the blacks» (subst.).

Si noi trova un vocal in li fine del adjective ti posse esser: 1) un tematic vocale, 2) un finale de flexion o 3) un sufixe.

Quo concerne li tematic vocales on deve observar, que ili ne es specific adjectivic, ma trova se anc che li substantives. Si noi prende li latin parol «bona», li finale -a ne posse esser regardat quam li formal caracteristicum por li adjectives. Li sam -a noi trova p. ex. in li Substantive «mensa». It indica solmen, que ambi paroles have -a quam tematic vocal por li flexion. Esque ili es adjectives o substantives es possibil saver solmen de lor signification o sintactic position. Proque li a-temas es regularimen feminin, ne solmen in li latin e romanic lingues, ma originalmen in omni aric lingues, ti a ha esset comprendet partú quam formal caracteristicum por li feminines. Li corelate es o, quel pro to ha recivet masculin sense. Li o- e a-temas trova se quam fratres e sestras, talmen que a bono corresponde bona, a deo -- dea, lupo -- lupa, etc. Si alqui vell referer a ti tematic vocale a quam li natural finale por li adjectives, un altri hom vell con li sam jure postular o. Ma ni -o ni -a es in alcun lingue signes por classes de paroles.

Ma inter nominal temas noi trova in li aric lingues un grand númere de temas finient per -i, queles es neutral pri lor grammatic génere. It es remarcabil, que noi trova inter ili un grand númere de adjectives, ne solmen primari ma anc derivat: omni-s, svavi-s, brevi-s, amabili-s, amanti-s, etc. In li latin omni adjectives finient per li suffixes -aci, -bili, -ili, -ali, -ari, -ensi, -ori, -nti, etc. esset i-temas, e quo es gravissim por nos, un masse de ili es international paroles. Ti -i es ancor plu o minu visibil in li international paroles, specialmen in abstract substantives, derivat de ti i-temas: F speciali-té, A brevi-ty, D Quali-tät, etc. Un grav factor es to, que anc li o- e a-temas ha viceat su propri tematic vocales per i ante li sam sufixes: ples comparar grec neo-tés, ma latin novi-tas, malgré novo, nova. Noi have uniformitá de un form, quo da nos li adjective uniformi. Noi have adplu clari-ficar, veri-ficar, etc. monstrant quam victorios ha esset li micri i. Esque to ne es quasi un indica de fingre del historie? Li analogie ha ludet su rol, ma anc li hesita del lingue inter novotas o novatas.

Si secun ti regul du i-s vell star ante li suffix -tá, li duesim -i es changeat a -e: varie-tá, proprie-tá, pie-tá, etc. e noi per to recive un gruppe de international adjectives finient per -e: varie, proprie, pie, etc.

Si noi tracta li finales de flexion, noi vide un multicolori carte de different finales. Ma proque noi opine, que un flexion del adjectives in li international lingue ni es conform al stadie de evolution del progresset europan lingues e ni posse esser justificat pro teoretic considerationes, noi ne posse atribuer importantie a flexional vocales. Ma proque on ha referet al finale -a del adjectives in li svedi lingue, in defense del finale -a de Esperanto, noi deve dir, que li -a in p. ex.: den goda mannen = li bon mann, indica solmen li definit forme pro congruentie con li definit forme del substantive, quo es visibil de: en god man -- un bon mann, u ti finale -a ne trova se. On ne deve prender un element de un parol e atribuer a it un arbitrari rol, sin har controlat li ver function de ti finale.

Si noi torna nor attention al suffixes, noi es frappat per li abundantie de i quam vocale in li adjectivic suffixes, u it sembla har esset victoriant in different lingues e durant different témpores. Noi have per ex. in li latin sufixes quam -ic, -in, -im, -iv, -id, -il, -it, -isc, -bil, etc., in li germanic: -lich, -lig, -ly, -ig, -y, -isch, -ish, etc., in li slavic -ik, -in, -iv, -isk, etc. De special interesse es li sufixe L -ic, D -ig, A -y. Desde protoaric témpores ti -ic (originalmen li tematic vocale i c) ha esset translocat a omni temas: L bellicus in vice de bellocus, Gr nymphicos in vice de nymphacos, L unicus ma uno- e slavic inoku, D einig ma Got. ainahs, A stony ma Got. stainahs, etc. Ti sufixe, quel in li angles e scandinavic lingues nu es pronunciat solmen -i, es tá tre vivent, productiv: A might -- mighty, storm -- stormy. Sv mod -- modig, D Kraft -- kräftig.

Ma anc in li max antiqui lingues aric noi trova i quam adjectivic element formant: comp. latin subst. patre-m e adj. patri-us, slavic subst. uchenic e adj. uchenici, etc.

Si noi resuma quo noi mentionat supra, specialmen pri li rol del tematic e suffixal -i, noi deve aconosser, que si alcun vocale ha esset usat, in passat e present témpore, por caracterisar li adjective, ti vocale es -i. E pro to it have li max grand jure por un tal function anc in li lingue international. Ma it es un altri question, in quel extension it deve esser usat. Corectmen it es usat in Occidental solmen pro eufonic motives (omni, altri, aspri) o pro li pronunciation (audaci, mordaci) o pro distintion de simil paroles (imperator, imperatori). In altri casus it es omisset.

A. Z. Ramstedt

Cronica

In Angers, Francia, Ing. Thibault, director del hidro-distribution, fat li 5esim marte, in li populari universitá, un discurs pri li question del L.I. Pos descrir li evolution tra Volapük, Esperanto e Ido, il monstrat que Occidental es sur li rect via al ideal mundolingue pro que su base ne es artificial, ma li lingues vivent. Li local jurnales raportat pri ti convenida.

In Paris, li 26esim marte, evenit un controverse pri li L.I. in li individualistic gruppe l'en-dehors. On save que E. Armand, director del jurnal del sam nómine, es un fervent amic de nor movement. Il apertet li discussion in tre objectiv maniere. De Guesnet respondet e dit que li L. I. deve abandonar max mult li artificialitá por internationalitá maximal tam in li vocabularium quam in grammatica e derivation, e explicat pro quo il devenit Occidentalist. Papillon, in nómine del idistes critica assertet ínregularitás de Occidental, e dit que Ido es sempre perfectibil. Un Esperantist repetit li customat coses: Esperanto es un fact, li unic L. I. etc, e monstrat un absolut íncompetentie pri li tot question. Du o tri altri persones prende part in li discussion u, denove, li publica concludet que Esperanto es un nov religion.

Inter li max recent adhesiones a Occidental noi remarca con plesur li old pionero, ex-esperantist e idist, pensionat director de scole, Félicien Sonnier in Les Abrets, Isère e del jun electric ingeniero G. Véger, ex-delegat del S. I. F. in Saumur, nu in St. Clément des Levées (Maine et Loire). Noi regreta saver que nor coidealist H. Senigallia, Marseille, ha cessat su mundolinguistic activitá durant plur mensus, pro grav maladie. Il mey accepter nor sinceri augures de reconvalescentie.

L. M. de G.

Sr de Guesnet, Occidental Buró, 83 Rue Rochechouart, Paris IX, editet un propagandic folliette in frances con comparativ textus. (Precie 100 exemplares, franco, 5 frances franc in Francia, 6 fr. fr extra Francia.)

Li convenidas semanal del Occidental-Societé Parchim (Germania) es sempre bon visitat. Du discurses in Occidental: 22 februar: Li filosofie de René Descartes, 28 marte: Albrecht Dürer, li pictor e su ovre. -- Nor fervent propagandist sr Lübeck labora por nor lingue in li vicin cités.

K. S.

Nor colaborator senior Dr Mell, consiliero del guvernia, publicat in nr III/3 del academic jurnal «Mitteilungen der Vereinigung der Freunde des Fridericianums in Rudolstadt», Thüringen (Germania), sub titul «Auf dem Wege zu einer europäischen Hilfssprache» (Sur li via a un europan lingue auxiliari) un modellic articul propagativ por nor lingue, con textus comparativ in Esperanto e Occidental.

«Le Combat», Flémalle-Grande (Belgia), marte, e «l'en de-hors», Orléans (Francia), marte, raporta pri li frances propaganda-brochura de L. M. de Guesnet «L' Occidental, langue d'intercomprehension immédiate».

«Deutsche Kurzschrift», Duisburg (Germania), marte, recensente PANSCRIT, Occidental adaptation de stenografie Scheithauer, raporta pri nor lingue.

Jean-Pierre Liausu, sub titul «Cosmoglotta» in «Comaedia», 4 marte, scri pri Occidental, quel il compara al artificial lingues Ido e Esperanto. Su explicationes relatent e pri li rol historic del lingue frances etc, monstra que il visibilmen ne ha leet nor publicationes.

E. P.

Profesor Christaller, membre del Esperanto-Academie, prende li parole in li rubrica «Ni kaj la aliaj», nr 9 e 10 de «Heroldo de Esperanto». -- Il constata que malgré li grand pretensiones e reclame con quel intrat in concurrentie Ido e anc altri mundlingues, Esperanto marchat tranquilmen su via e sempre crescet, durante que li altris pos quelc témpore morit. Nu anc Ido es morient. (Ma prof. Chr. ne dí pro quo to ha evenit: ne per se self, ma pro aparition de Occidental). Il cita quelc Idistes queles revenit denov a Esperanto: seniores L. E. Meier, Ed. Wenk e Ward Nichols. Omni tri justifica su retorna a Esperanto, per li sempre continuat reformas in Ido. -- Il dí que anc li «judas al Zamenhof» ha profetisat li ruina de Esperanto pos 5 annus, ma ... nu Ido self ha atinget ti fate. -- On posse astonar que sr Chr. pensa que Esperantida de sr de Saussure posse esser apt quam base de reformes in Esperanto, si alcun sufficent potent organisation vell soluer li afere. -- Pri to noi dubita fortmen. Un ínpartial organisation nequande va prender Esperantida quam base. -- Li duesim parte del articul, in nr 10, es consacrat al critica de Occidental. Ti parte es debil, proque prof. Chr. visibilmen ne conosse li structura de Occidental e solmen ha leet quelc numerós de Cosmoglotta. Por exemple il qualifica li parol «holigan» quam íncomprensibil. Nu ti parol, originalmen angles, es conosset mem a omni russ ovrero! Do it have li max grand internationalitá possibil. -- Sr. Chr. sublinea li facte que Esperanto ja ha monstrat su aptitá por omni relationes, durante que Occidental to ne ancor ha fat, e pro to il considera it ínprudent adopter tal sistema ante haver tal certitá. -- Si to vell esser rect, li tenentie de prof. Chr. vell esser justificat. Ma li multissim enunciationes de conosset scientistes pri li ínusabilitá de Esperanto quam lingue de scientie, sta in contradiction a ti assertion. -- Il emfasa que quáncam Cosmoglotta appari ja li settesim annu, il nequande ha audit parlar pri Occidental. To es tre possibil. Til nu on presc ne ha fat propagande in li grand publica ma solmen discusset in cert interlinguistic circules! Tant plu remarcabil es li nu ja atinget resultate, sin manuales ni lexicos national-Occidental. -- In omni casu anc li ton de ti ci articul es tranquil e digni. Noi espera que pos fundamental conossentie del principies de Occidental anc sr prof. Christaller va convicter se pri su superioritá.

J. P.

In «Heroldo de Esperanto», nr 14, in su articul pri li Esperanto-styl Dr. L. Dreher tucha Occidental e scri: «Occidental basa se solmen sur national-lingual pret gigant-lexico plu minu international che ... universitatanes e professores de lingues ... Malgré omnicos ti lingues es por nos un instruction que on ne posse tro ex-relar un lingue ... del europan spiritu.» Pro to il recomanda al Esperantistes li europan stil.

Sub titul «UEA kaj ni» «Heroldo de E.» in nr 13 defende se contra ínloyalitá, e di que ja ante quelc annus ha evenit transactiones inter eminent representantes de Esperanto e altri projectes. Il cita inter li participantes Dr. E. Privat, Sra. Morris, E. de Wahl, Dr. Auerbach e altris, e regreta que ti transactiones ha ductet a null resultates.

Dr. Axel Wästerland.

In «Esperanto» nr 330 Dr. Edmond Privat consilia atinger que in congresses (ne in Esperantistic ma general) on mey haver Esperanto quam sol lingue de traduction por talmen un poc afacilar li deliberationes. Ye ti ocasion il mentiona li experienties fat in li conferentie pri pacific education in Praha, quel ha causat alquant brue in international circules. Nu, on save tre bon que ti conferentie esset organisat e preparat per li Esperantistes, do esset in grand parte bluff por li invitat ne-esperantistes, qui esset in strict minorité! Tamen on posse demonstrar multcos, e forsan li idé far omni traductiones solmen in un lingue, es tre practic. In general it vell esser max practic traducter in li lingue national del land u eveni li congress, nam sempre li majorité del congressantes apartene al habitantes local; o un lingue conosset de omni inhabitantes, p. ex. angles in li dominia britannic, russ in omni anteyan russian territorias, german in li anteyan territorias austro-german e altri central Europa e Scandinavia, frances in li sud e west de Europa, hispan in sud-America (anc Brasil) etc. Ma si li congress junte persones de academic professiones, tande li max simplic vell esser traduction in Occidental, quel, quam ha monstrat plurannual usation sin manuale, sin lexico, es ínmediatmen comprensibil a omni hom de occidental civilisation.

J. P.

In li oficial organ de U. E. A., «Esperanto», editet in Geneva, on remarca in nr 330 denove divers erras contra grammatica, queles on ne posse explicar quam «print»-erras. P. ex. 27 (3) «... Klubo de la duelantoj (Duelling club) kiu ne akceptis membron ne mortiginte homon en duelo». It deve esser «mortigintan», proque ti parol relate al parol «membro» e ne al «Klubo» ... pag. 33 (9) «... oni pagis al li 100.000 dolarojn por oleofonto troviĝinta en sia absolute malzorgita farmo». It deve esser lia, proque sia relate solmen al subjecte del frase, do ci al parol «oni», quo ya ne es li sense. On vide do, que li metode de Occidental, quel ne postula tal fin diferentiation, ne trovat in li central- e occidental-europan lingues, es plu facil e ne causa ínutil lingual erras, queles trova se ancor nu in li 24-esim annu de edition de ti official jurnal. -- Yo deve constatar que printerras yo presc ne ha trovat in ti cuidosimen editet periodic.

In nr 328 de «Esperanto» sr Privat parla pri li idé de Julio Baghy, quel proposi que al die de nascentie de Zamenhof chascun esperantist mey comprar un libre por avansar li cose de Esperanto. In li articul il di: «Yo ha recivet de quelc de nor max bon autores e editores epistules quel da a pensar. Un de ili vendi 100 000 libres de aprension e solmen 300 novelles». -- To es vermen tre interessant e it ilustra max bon li fals via in quel marcha Esperanto. Do existe tant persones interessat pri li idé de un lingue international. To es vermen un fact extrem injoyant. Ma li effecte final es anihilant por Esperanto. Do de 100 000 interessat solmen maximum 300 (un parte ya es comprat del antiqui fidel adherentes) pos examination del unesim manuale trova interesse por continuar su studies! Ci es li ver judicie del publica pri Esperanto e ne li oficial resolutiones in congresses pri acceptation de Esperanto, proque li sufocant majorité ne conosse Esperanto e vota solmen por li idé del lingue international. Plu bass in li sam articul noi trova un altri interessant passage. «Quant persones in li actual esperantistic generation lee li admirabil traductiones de Zamenhof?» (supposit es li Bible, ovres de Shakespeare e altri corifés del litteratura.). To monstra li fals tactica del Esperanto-moventie. Vermen qui va leer coses tam mult traductet quam li supra citat. Chascun sive ja ha leet les sive posse leer les in su propri lingue. Do ili ne have interesse, e li poc original ovres «litterari» in Esperanto es de minor valore. Pro to on ne lee li Esperanto-ovres. De un látere manca li actualitá e alt standard, e de altri látere letura sensational, apt por li grand majorité del «Esperanto-popul». To causa li stagnation del productet «litteratura». Ma on ne posse remediar ti statu. Por actual altqualitativ scientic letura manca li suficent publica, e por li altris manca li autores. Certmen Esperanto possede pluri fort talentes e stilistes specialmen in li poesie (Deviatnin, Kofman, Baghy, etc) ma ne por ti sferes queles max mult interessa li homes.

E. W.

Noticies

Rectificationes: Nr 44, pg. 1, lin. 5: ples leer: exvicepresidente vice: expresidente. Nr 47, pg. 54, lin. 14: suppresser li ultim li, lin. 17: leer quam vice guam.

Index 1927, pg. 3: ples leer: Li articul li de: A. Z. Ramstedt vice: E. de Wahl.

Altri «Mundlingues»

In nr 43 de Cosmoglotta esset curtmen referet pri li sistema «Cosman». Noi recive del autor un rectification scrit in Cosman, quel noi reproducte ci con un response del referent sr de Wahl. Forsan li letores va comprender alquicos in li textu. Noi ne ha posset comprender omnicos.

Red.

Cosman?

(Scrit in Cosman.)

Id es necessi ant-vordan a de unrecti presentation, fat in nr 43 of «Cosmoglotta» ob «Cosman». Id sey indulged, qui tar it sta medi inter mai(or)-min(or) arbitrial projectes! Ma, percepey self, leytoros, qua Cosman es sat estandibl e sat Europan o non! Qui Cosman ha maior central-europan e minor sol-westeuropan caracter, ce non damnaja (scoda) su Europanita! Mix-vocabuls, som on reproca uns, on find in sam gradu ac in moderni, yam in novromanic lingues. De coexistentse of Asian (Chinesi con super 400 million, Hind con super 200 million) consonantses e comunvocabuls, fa fixer e min vacillant el Europan vocabuls in si self; ed ulter coll Asiani Europanitá, noi ad-opted coll simpl avantajes, so fa el lingue béller, fluénter e neutráler! Nu alqui rectifat exemples: «bay» (Deut., Engl., Hind) es null are as Occidental: che; «hia» (Ch. e Deut) es = ad-sub; «lie» (Ch., Ar. deut: um Willen) = in afere ... «mo» es quasi parlati question-signe!; «jen» = homos tu-diali, i mot verly inter-continental. Sam: «bue» (non: bul, qual on scrid) es Ch, D, E, sustenet par r (uss) e h (ind); «yet» = Ch E, ac R; ster: aster es H., «ed» D. E; «i» es undefinat articul! Niquan Cosman had i «conjugation of verbe: es», ma unly generali pro exterordinari, poetic e novelisti use. Finly yo protesta conter de liveration of «exemple del lingue» extracant i torso of i novelisti probe-frase. Certym de tre estimat criticanto, quel il self say, ha criticad i poc superficial, vey manque of studiade del tro concis Cosman-broshure. Ma just veyque Occidental ed Cosman es non lontan dil cil, li muss in reciproc tolerantse per-finan si self e progressan in mundanitá e neutralitá, ane scode for de aprend-facilitá e bellitá ja atinat!

K. Milner

Response: Sr M. nega que existe arbitrari «mix-vocabuls»: nu, un de ili es citat in nor referate: «ye» = ancor, secun li autor es A e R. Angles it es «yet» e Russ «yeshtcho»! Li conjugation del verb «es» es prendet del brochura. Si miscomprenses deveni, to es possibil, proque li letor va consentir, que on ne posse comprender omnicos in un brochura scrit in ti lingue. Li proteste contra li monstrat exemple del lingue es van, proque it es prendet litteralmen del brochura. Si li exemple es misguidant, li autor ne devet posir it in su libre, ma vicear it per un altri plu bon. Li sol coses queles on posse conceder es du printerras («de» por «che», e «bul» por «bu»). Ma yo deve protestar contra expression «ínrect presentation» si on monstra li debil flancas. Specialmen interessant it vell esser audir judicies de orientales pri Cosman. Ca ili aproba un tal lingue o prefere un pur europan.

E. W.

Occidental-Servicie

Conditiones de participation: secun Cosmoglotta nr 46, pag 51.

Abbreviationes: A angles, D german, Esp Esperanto, F frances, Ho hollandes, I italian, L latin, L.I. lingue international, LsF Latino sine Flexione (Interlingua), Occ Occidental, P portugales, R russ, S hispan, Sv sved.

SCHOIKO, Dr. Coelestin, director del education-institute e professor in gimnasie de Stift Melk, Austria; (D, A, F, I, S, Occidental, Esp); general corespondentie, anc con persones queles vole misser lor filies por education in nor gimnasie; responde sempre.

HAMMAR, Bengt, cand. med., Bergsgatan 2, Stockholm, Svedia; (Ido, Occidental, Sv, D, A, F, S); secun possibilitá da turistic informationes e auxilia turistes in Svedia.

FINK, Peter Heinrich, Burgstr. 60a, Heimbach-Weis, Rhld., Germania; (romanic, germanic, Occidental, Ido, LsF); exchange de postcartes illustrat, idés etc; sempre responde.

VOŽENÍLEK, Jaroslav, Student, 18 annus; Klejnovská ul. č. 222, Chrudim, Tchecoslovacia; (Occidental, Esp, A); Occidental-stenografie, exchangea postmarcas, postcartes ilustrat.

CASPERS, W., Apartado 1900, Lima, Perú; (Occidental, Ido, D, A, F, S, Ho); corresponde pri mundolingue, agricultura tropical, economie, societá, sexualisme, nudism etc; da desirat informationes secun possibilitá; ne colecte postmarcas ni postcartes; ne accepta response-cupones.

JEZIERSKI, prof. Dr. Wieslaw de, lector in Universitate, Twardowskiego 82, Krakow 11 (Debniki), Polonia; (A, F, D, Esp, Ido, Occidental, LsF etc); corresp. pri solution scientific del problema de L.I.

BYLSMA, Henk, chimico-publicist, Postbus 54, Utrecht, Holland; (Ido, Occidental, LsF); coresponde pri folklore, sfragistica, heraldica, naturscientie.

MOESS, Eugen, Grinzinger Allee 7/29, Wien XIX/1, Austria; (Occidental); colecte bell postcartes illustrat; da omni informationes pri Austria e Hungaria; coresponde pri interlinguistica e altri temas cultural (anc con damas).

THODOROFF, Angel, officiario, str. general Skobelev 128, Plovdiv, Bulgaria; (Ido, Esp, Occidental); corresp. pri problema mundlingual, litteratura, biciclisme, vegetarisme.

NAUAVALI, Romesh Chaudra M., C. P. Tank, Road Ram-Bag, Bombay, India: (A, F, Occidental); general corespondentie.

Eigentümer, Herausgeber u. Verleger: Gesellschaft Cosmoglotta, Mauer bei Wien, Verantwortlicher Schriftleiter: Ing. E. Pigal, Liesing bei Wien. Druck: Milan Nedvídek, Tábor.